“Savaş, önce sözcüklerde başlar.”
— Marshall Rosenberg
Her savaş bir fikirle başlar; her fikir bir kelimeyle.
Bir bakış, bir etiket, bir “sen hep böylesin” cümlesi…
Barışın kıyısında bekleyen nice ilişki, dilin yanlış bir virajında çatışmaya sürüklenir.
Peki ya barış?
Barış da dilde başlar — ama yalnızca sessizlikle değil, farkındalıkla örülmüş bir dildedir.
Gandhi ve Şiddetsiz İletişim: Sözcüklerle Direniş
Mahatma Gandhi için şiddetsizlik (ahimsa), yalnızca fiziksel eylemden kaçınmak değil, dilde ve düşüncede de zarar vermekten sakınmaktı. Ona göre bir insanı küçümseyen, utandıran ya da dışlayan her söz, bir tür şiddet içerirdi. Gerçek barış, yalnızca ellerle değil, dille de kurulan bir ahlaki tutumdu. Gandhi’nin “hakikatin gücü” anlamına gelen satyagraha anlayışı, karşı tarafı bastırmak değil, içtenlik ve sabırla kalbini kazanmaya çalışmak demekti. Bu yönüyle, Marshall Rosenberg’in Şiddetsiz İletişim modeli, Gandhi’nin etik yaklaşımını psikolojik bir araç haline getiren bir devam niteliğindedir.
Dilin Şiddeti: Görünmeyen Bir Savaş Alanı
Psikolog Marshall B. Rosenberg, “Şiddetsiz İletişim” (Nonviolent Communication – NVC) kuramıyla, insan ilişkilerindeki pek çok çatışmanın dil düzeyinde başlayan şiddetten kaynaklandığını savunur.
Ona göre kullandığımız kelimeler, farkında olmadan karşı tarafı etiketler, yargılar, suçlar, utandırır ya da aşağılar.
Bu dil, yalnızca fiziksel şiddete değil, duygusal uzaklaşmaya da neden olur.
Ve çoğu zaman savaş, kimin haklı olduğunu ispatlamaya çalışırken başlar.
Levâic bu noktada şunu sorar:
“Hangi kelimeler barışçıl görünse de, aslında savaşın sessiz habercileridir?”
Barışın Dili: İfade Değil, Bağ Kurma Sanatı
Rosenberg’in kuramına göre barışçıl bir dil için dört temel adım gerekir:
1. Gözlem: Yargılamadan ne olduğunu fark etmek.
→ “Yine sorumsuzsun” değil; “Toplantıya gelmediğini fark ettim.”
2. Duygu: Bu durumun sende ne hissettirdiğini ifade etmek.
→ “İhmalkârsın” yerine; “İhmal edilmiş hissettim.”
3. İhtiyaç: Altta yatan evrensel ihtiyacı dile getirmek.
→ “Saygı duyulmaya, güvende hissetmeye ihtiyacım var.”
4. Rica: Açık, olumlu ve gerçekçi bir talepte bulunmak.
→ “Gelecek sefer zamanında haber verebilir misin?”
Bu model, sadece sözcükleri değil, kalbi de dönüştürür.
Çünkü amaç haklı çıkmak değil, bağ kurmaktır.
Dilde Başlayan Savaşın Gündelik Hâli
Bir çift düşünün:
Kadın diyor ki: “Sen beni hiç anlamıyorsun.”
Erkek diyor ki: “Yine abartıyorsun.”
Bu, sadece bir tartışma değildir. Bu, tarafların birbirini “duymaktan” vazgeçtiği andır.
Dilde başlayan bu kopukluk, zamanla güvensizlik, öfke ve yalnızlık üretir.
Çoğu ilişki, fiziksel şiddetle değil, dilsiz bir savaşla sona erer.
Levâic’in Bakış Açısı: Söz, Ruhun Ev Sahibidir
Levâic’e göre, insanın dili sadece iletişim aracı değil, ruhun aynasıdır.
Kullandığımız her kelime, içsel gerçekliğimizin bir yansımasıdır.
Hangi kelimelerde savaş büyür, hangilerinde sevgi nefes alır, fark etmek; sadece ilişkileri değil, toplumu da dönüştürür.
Zira biz bir toplumu “hain”, “tembel”, “hak etmeyen”, “fazla duygusal” gibi kelimelerle tarif etmeye başladığımızda, savaş çoktan başlamıştır.
Ama biri çıkar ve “seni duymak istiyorum”, “acını anlıyorum”, “birlikte çözebilir miyiz?” derse — orada barışın tohumu atılır.
Toplumsal Yansımalar: Siyasette, Medyada, Ailede
Bugün sokaklar, ekranlar, aile sofraları; çoğu kez savaş diliyle kuşatılmış durumda.
Sosyal medyada bir yorum, televizyonlarda bir slogan, çocuklara söylenen bir söz…
Tüm bu “küçük savaşlar”, toplumun duygusal dokusunu zedeliyor.
Marshall Rosenberg, bu nedenle barışın sadece diplomasiyle değil, dilin şefkatiyle mümkün olduğunu savunur.
Levâic’ten İçsel Bir Davet:
Bugün savaşmak yerine, bir ihtiyacını açıkça ifade etmeyi dener misin?
Suçlamadan, ezmeden, kaçmadan…
Sadece bağ kurmak için.
Kaynakça
- Gandhi, M. K. An Autobiography: The Story of My Experiments with Truth. (1927)
- Gandhi, M. K. The Essential Gandhi: An Anthology of His Writings on His Life, Work, and Ideas.
- Nagler, Michael. The Nonviolence Handbook: A Guide for Practical Action. (2014)
- Rosenberg, Marshall B. Nonviolent Communication: A Language of Life. (1999)
- Erikson, Erik H. Gandhi’s Truth: On the Origins of Militant Nonviolence. (1969)
