Giriş
İlişkiler, bireyin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen sosyal yapılar olmakla birlikte, aynı zamanda kişinin içsel dünyasını da en açık biçimde yansıtan aynalardır. Modern psikoloji, özellikle son yirmi yılda, ilişkisel başarıyı açıklamada “ilişki yetkinliği” kavramını merkeze almıştır. Bu kavram; bireyin karşılıklı doyum sağlayan, sürdürülebilir, sağlıklı ilişkiler kurabilme ve bu ilişkileri dönüştürerek sürdürebilme becerilerini kapsamaktadır (Spitzberg & Cupach, 2002; Goleman, 1995).
LEVÂİC, bu yaklaşımdan hareketle, bireysel ilişkisel becerileri 10 ana kategori ve 20 alt başlıkta yapılandırarak ölçümlemeye ve gelişim sağlamaya odaklanan bir dijital farkındalık ve analiz platformu geliştirmiştir. Bu yazı, hem ilişki yetkinliği kavramını kuramsal olarak ele almakta hem de LEVÂİC yaklaşımının analiz sistematiğini tanıtmaktadır.
1. İlişki Yetkinliği Kavramı ve Bileşenleri
İlişki yetkinliği, literatürde sıklıkla empati, duygusal zeka, etkili iletişim, çatışma yönetimi ve güven kurma gibi psikososyal becerilerle ilişkilendirilmiştir (Goleman, 1995; Bar-On, 2000). Spitzberg ve Cupach (2002) ise bu yetkinliği, bireyin sosyal etkileşimlerinde karşılıklı anlayış, açıklık ve denge kurabilme kapasitesi olarak tanımlar. Bu yetkinlikler, bireyin geçmiş yaşantıları, kişilik yapısı, sosyal öğrenmeleri ve bağlanma stilleriyle şekillenir.
Modern psikolojik yaklaşım, ilişki kalitesinin yalnızca partner seçimiyle değil, kişinin ilişki içindeki duruşu, duygusal düzenleme kapasitesi ve sosyal zekasıyla doğrudan bağlantılı olduğunu göstermektedir (Reis & Shaver, 1988; Mikulincer & Shaver, 2007).
2. LEVÂİC Yaklaşımı: İlişki Yetkinliğini Ölçmek ve Geliştirmek
LEVAIC, bireysel ilişki kapasitesini on temel kategori altında sistematik olarak değerlendiren bir analiz modelidir. Bu yapı, bireyin ilişki kurarken kullandığı içsel kaynakları, davranışsal eğilimleri ve duygusal süreçleri haritalandırarak hem farkındalık kazandırmakta hem de gelişim alanlarını belirlemektedir. Değerlendirme sistematiği; bireyin dışa dönüklük düzeyi, sorumluluk bilinci ve kararlılığı gibi kişilik temelli göstergeleri (Psikolojik ve Kişilik Profili); empatik iletişim, ifade tarzı ve çatışma yönetimi gibi sosyal becerileri (İletişim ve İlişki Becerileri); bağlanma stili ve aile geçmişinden gelen ilişki kalıplarını (Ebeveyn Tutumları ve Duygusal Bağlılık) içermektedir. Ayrıca duygusal denge, özfarkındalık ve özşefkat gibi içsel düzenleme becerileri (Duygusal Zekâ); sosyal destek alma, güven kurma ve ilişki ağlarını yönetme kapasitesi (Sosyal Zekâ); geçmiş romantik deneyimlerin bugüne etkisi (Geçmiş İlişki Dinamikleri); bireyin değişime açıklığı, değerleri ve duygusal süreçlere sabrı (Kişisel Gelişim ve Farkındalık); farklılıklara tolerans ve yaşam güveni (Uyum ve Tolerans); karar alma gücü ve inisiyatif kapasitesi (Kendine Güven) ve son olarak duygusal/fiziksel yakınlıkla temas kurma biçimi (Romantik Yakınlık) gibi çok katmanlı alanları kapsamaktadır. LEVAIC’in bu çok boyutlu yaklaşımı, bireyin ilişkisel zekâsını hem ölçülebilir hem de geliştirilebilir bir yapı içinde sunar.
3. Sonuç ve Öneriler
İlişki yetkinlikleri; doğuştan gelen özellikler değil, öğrenilebilen, geliştirilebilen ve dönüştürülebilen becerilerdir. LEVÂİC sistemi, bu becerileri birey düzeyinde analiz ederek kişiselleştirilmiş gelişim yol haritaları sunmakta, ilişki içgörüsünü veri temelli bir yapıya oturtmaktadır.
İlişki sorunlarını anlamak, çoğu zaman yalnızca partneri değiştirmekle değil, ilişki kuran bireyin kendine dair farkındalığını artırmasıyla mümkündür. Bu bağlamda LEVÂİC, modern ilişki yönetimi açısından hem bireysel gelişim hem de toplumsal dönüşüm için yenilikçi ve bilimsel bir araç niteliğindedir.
Kaynakça:
- Spitzberg, B. H., & Cupach, W. R. (2002). Interpersonal Communication Competence.
- Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence.
- Bar-On, R. (2000). Emotional and Social Intelligence: Insights from the Emotional Quotient Inventory (EQ-i).
- Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in Adulthood.
- Reis, H. T., & Shaver, P. (1988). Intimacy as an interpersonal process.
